Chrzan to roślina od dawna znana, stosowana jako przyprawa, niezbędny składnik do kiszenia ogórków i rozmaitych warzyw, składnik sosów, dipów, marynat, twarogów, ale i roślina lecząca liczne zakażenia bakteryjne i chroniąca nas przed nowotworami. Swoje działanie zawdzięcza glukozynolatom, a zwłaszcza fitoncydom, czyli substancjom o silnym działaniu przeciwdrobnoustrojowym, skutecznym nawet w przypadku bakterii lekoopornych. Fitoncydy to naturalne antybiotyki wytwarzane przez rośliny, które działają bakteriostatycznie, bakteriobójczo, grzybobójczo, wirusobójczo i uszkadzająco strukturę wirusów.
Sok ze świeżego korzenia chrzanu zabija wiele opornych bakterii, np. Bacillus subtilis, Escherichia coli, Staphylococcus aureus, dlatego jest polecany w zakażeniach układu moczowego, skóry, oddechowego oraz pokarmowego. Dzienna dawka korzenia chrzanu w takim przypadku to 20 g, w dwóch dawkach po 10 g.

• 

W korzeniu i liściu chrzanu głównymi glukozynolatami są synigryna i glukonasturcyina, które po enzymatycznym rozkładzie uwalniają olejek o ostrym zapachu- izosiarkocyjanian allilu.

Glukozynolaty występujące m.in. w chrzanie ale i w warzywach kapustnych odgrywają istotną funkcję w chemoprewencji nowotworów. Produkty rozpadu glukozynolatów, czyli wspomniane izotiocyjaniany nadają roślinom kapustnym specyficzny smak i zapach, i to właśnie one gaszą podziały komórek rakowych i przyspieszają apoptozę, czyli kontrolowane obumieranie komórek z uszkodzonym DNA. Wykazano, że spożywanie warzyw kapustnych od 1 do 3 razy w tygodniu przyczynia się do zmniejszenia o około 40% ryzyka zachorowania na raka prostaty.
Świeży chrzan wybiela skórę, usuwa plamy, pobudza miejscowo krążenie krwi i hamuje rozwój bakterii i grzybów.

Zbiór: jesień lub wczesna wiosna – korzenie na zimę można przechowywać przesypane piaskiem
Co zbieramy: korzeń, liście

Korzeń i liść chrzanu zawiera:

• witamina C, 0,25-0,3%
• synigryna- ok. 0,2%
• siarka, jod, żelazo, wapń, magnez
• enzymy: mirozynaza, peroksydaza
• fenyloetyl- antybakteryjny,
• lizozym, alkohol fenyloetylowy,

Liść chrzanu zawiera ponadto:

• flawonoidy: kwercetyna, kemferol i rutyna,
• kumaryny,
• kwasy fenolowe,

Wskazania:

• przeziębienie, grypa,
• infekcje bakteryjne i wirusowe,zakażenia układu moczowego, skąpomocz,
• zaburzenia trawienia i niestrawność, niedostateczna ilość żółci
• przebarwienia skóry- miejscowo,
• okłady przy nerwobólach, bólach stawów, bólach mięśni, reumatyzmie,
• zapobieganie nowotworom,
• jako przyprawa – do woli !
• W leczeniu zakażeń układu moczowo- płciowego i jelita grubego opornych na antybiotyki i sulfonamidy warto połączenie tartego chrzan z kwasem migdałowym. Na każde 10 g  tartego chrzanu przypada 1 g kwasu migdałowego. Spożywać trzy takie porcje na dzień.
• oczyszczanie wątroby z toksyn,

W celu oczyszczenia w naturalny sposób wątroby, należy spożywać sok ze świeżo utartego chrzanu, wspomoże regenerację i pomoże zwalczyć zakażenia dróg moczowych. Jest to niezawodny sposób na wydalenie trucizn i toksyn z organizmu. Pamiętać należy o ostrożności u osób z czynną chorobą wrzodową, nadmierne spożywanie soku może bowiem podrażnić żołądek i spowodować przekrwienie błon śluzowych.

CHRZAN W KUCHNI

Chrzan w polskiej tradycji kulinarnej ma swoje stałe miejsce, wzbogaca smak mięs, zup, sosów, ryb, jajek, twarogów, past. Aby złagodzić ostry smak można dodać naturalnego jogurtu lub śmietany, warto go skropić sokiem z cytryny aby nie ciemniał. Wszelakie kulinarne zastosowanie chrzanu w potrawach będzie równoznaczne z poprawą naszego zdrowia, bowiem jego zalet jest wiele.

Chrzan domowy:

• 2-3 korzenie chrzanu (ok. 300 g)
• 4 łyżki soku z cytryny
• 5 łyżek wrzątku
• 1 łyżeczka cukru
• ½ łyżeczki soli

chrzan należy zetrzeć na bardzo drobnych oczkach – wszystko jedno czy na tarce, czy w malakserze lub blenderze. Dodajemy wszystkie pozostałe składniki, wody dodajemy tyle, aby uzyskać pożądaną konsystencję.

Twarożek chrzanowy z rzodkiewką:

• kostka twarożku takiego, jaki lubimy,
• 2 łyżki tartego chrzanu
• 5-6 rzodkiewek,
• sól, pieprz

Rzodkiewki myjemy i albo kroimy w cienkie plasterki, albo ścieramy na dużych oczkach tarki, dodajemy do wymieszanego z chrzanem twarogu, przyprawiamy solą i pieprzem.

Syrop z chrzanu (wspomagający odchudzanie):

• pół szklanki tartego chrzanu
• plasterek świeżego imbiru – 3-4 cm,
• sok z 4 cytryn,
• 1/4 szklanki miodu,
• 1 łyżeczka cynamon,

Drobno starty chrzan skropić cytryną, połączyć z imbirem, cynamonem i resztą składników, bardzo dokładnie zmiksować lub zblendować. Przełożyć do słoja, przechowywać w lodówce do tygodnia. Syrop ma gęstą konsystencję.
Spożywać po 1 łyżeczce raz dziennie przed głównym posiłkiem.

Syrop na wzmocnienie i poprawę apetytu:

• 150g korzenia chrzanu,
• 200 g miodu,
• 1/2 szklanki wody,
• 1 łyżka soku z limonki,

Umyty i osuszony korzeń zetrzeć drobno, zalać wodą i zostawić na 2 godziny, po czym przecedzić i odcisnąć starannie, płyn połączyć z miodem. Przelać do słoika lub butelki, przechowywać do tygodnia w lodówce.
Dorośli piją 1 łyżkę 2 razy dziennie, dzieci 1 łyżeczkę 2-3 razy dziennie.

Sos chrzanowy z marchewką:

• 5 dag korzenia chrzanu (ilość wg uznania)
• 1 marchew
• 5 dag śmietany
• 2 łyżki soku z cytryny
• cukier
• sól

Chrzan zetrzeć na tarce o drobnych oczkach i sparzyć niewielką ilością wrzątku, marchewkę zetrzeć, połączyć z chrzanem. Dodać śmietanę, cukier sól i cytrynę. Sos nadaje się do jajek, ziemniaków, mięsa, sałatek.

źródła:

Leśnicka M.; “Zielska zioła i ziółka”; Tower Press, Gdańsk 2000; 2019-04-15

Marta Anna Biskupska, Krzysztof Śmigielski, Mirosława Szczęsna-Antczak; “Analiza jakościowa i ilościowa olejku eterycznego z chrzanu pospolitego (Armoracia rusticana)”; – Łódź, 2012; 2019-04-15