Czosnek niedźwiedzi nie jest tak popularny i znany jak poczciwy czosnek pospolity, choć jego właściwości smakowe, zdrowotne i lecznicze są mocno do niego zbliżone. W Polsce jest pod częściową ochroną. Rośnie dziko w wilgotnych lasach liściastych, zagajnikach, buczynach, w pobliżu wód płynących, tworzy przy tym uroczy zielony, białokwitnący dywanik. W smaku wyraźnie czosnkowy, nie jest za to aż tak intensywny i ostry jak pospolity ząbek 🙂 Czosnek niedźwiedzi wydziela fitoncydy, tzn. związki, które hamują rozwój mikroorganizmów chorobotwórczych, grzybów, bakterii. W lesie w jego pobliżu wyraźnie można wyczuć czosnkowy zapach.

• 

Zbiór: kwiecień, maj
cebule- wrzesień, październik
Co zbieramy: liście z ogonkami, rzadko cebule
Surowcem leczniczym są liście z ogonkami, dużo rzadziej cebula.

Czosnek niedźwiedzi zawiera:

• siarczki i wielosiarczki allilowe, glukozynolaty – one odpowiadają za działanie fitoncydowe
• alliina,
• tiosiarczki,
• cysteina,
• winylodisiarczki,
• ajoeny,
• witamina B i C
• merkaptan,
• duże ilości soli mineralnych,
• biokatalizatory z różnych grup chemicznych,
• selen,
• flawonoidy, karotenoidy,

Wskazania:

• miażdżyca
• nadciśnienie
• choroby zakaźne
• rekonwalescencja po chorobach,
• zapalenia układu moczowego,
• zapalenia układu pokarmowego,
• zapalenia układu oddechowego i kaszel, działa wykrztuśnie,
• przeziębienie, infekcje wirusowe i bakteryjne,
• zakażenia pierwotniakami i pasożytami,
• skleroza,
• cukrzyca,
• hipercholesterolemia, hiperlipidemia,
• stan zapalny zatok i oskrzeli,
• grypa,
• zakrzepica, zapalenie żył
• nowotwory,
• odtruwanie
• zewnętrznie do leczenia ran, przewlekłych chorób skóry

Działanie: Czosnek niedźwiedzi ma podobne właściwości lecznicze jak czosnek pospolity. Po zbiorze połączenia siarczkowe odpowiedzialne za wiele działań leczniczych czosnku szybko ulegaja rozkładowi , trzeba go zatem dawkować w większych ilościach niż czosnek pospolity. Jest on też bezpieczniejszy – ryzyko działań niepożądanych jest bardzo nikłe. Wyciągi alkoholowe (wodne są dużo słabsze) z czosnku niedźwiedziego hamują rozwój wielu bakterii, w tym: Staphylococcus aureus, Bacillus subtilis, Escherichia coli, Proteus mirabilis, Salmonella enteritidis, oraz grzybów: Cladosporium sp., Aspergillus niger, Penicillium Expansum, Candidaipolytica, Mycoderma, Saccharomycopsis fibuligera, Rhizopus nigricans, Geotrichum candidum. Za to działanie odpowiada głównie allicyna. Ekstrakt alkoholowy należy przechowywać w temperaturze do 4 stopni, w wyższej szereg zwiazków ulega w znacznej części rozkładowi. Za działanie antyoksydacyjne odpowiadają flawonoidy, karotenoidy oraz enzymy: katalaza, peroksydaza i dysmutaza ponadtlenkowa.
Obecnie prowadzone są badania nad toksycznością ekstraktów z czosnku niedźwiedziego nad szeregiem komórek nowotworowych różnego typu, które potwierdzają działanie przeciwnowotworowe.

PRZETWORY Z CZOSNKU NIEDŹWIEDZIEGO ( o przetworach i preparatach z roślin więcej TU):

Napar: 1-2 łyżki suchego lub świeżego ziela zalać 2 szklankami gorącego mleka lub wrzątku, popijać 3-4 razy dziennie poo 200 ml

Nalewka: pół szklanki ziela suszonego zalać 400 ml wódki, pozostawić na14 dni; przecedzić, pić 3-4 razy dziennie 102 łyżeczki. Nalewka nadaje sie dla dzieci ale podana w mleku z miodem Zmiany skórne: trądzik, ropne zmiany, owrzodzenia, choroby bakteryjne lub grzybicze przemywać nalewką 3-5 razy w ciągu dnia.
Intrakt: 1 część świeżego ziela zalać 40-60% alkoholu, pozostawić na 14 dni, odcedzić, pić 50 ml raz dziennie. W kaszlu i chorobach układu oddechowego i przeziębieniu na miodzie, po 5-10 ml 3-5 razy dziennie. Dzieciom i zewnętrznie jak w przypadku nalewki wyżej.

A teraz czas na zastosowania kulinarne 🙂 Wysuszone liście mają bardzo przyjemny, charakterystyczny czosnkowy zapach i smak, ale nie są aż tak ostre. Z powodzeniem listki te mozna dodać do twarożku, warto zrobić z nich pesto, doprawiać nimi sosy (zamiast czosnku pospolitego), zupy, posypywać kanapki, dodawać do sałatek, jeść na surowo, przy wyrobie serów dodawać jako dodatek.

Pesto najprostsze 1:

• liście czosnku niedźwiedziego
• oliwa z oliwek
• sól

Liście czosnku zmiksować z solą, przełożyć do wyparzonych niedużych słoiczków, zalać oliwa tak, aby pokryła listki. W lodówce lub zimnej piwnicy przechowa sie przez kilka miesięcy.

Pesto z czosnku niedźwiedziego 2:

• 3 szklanki liści czosnku niedźwiedziego,
• ½ szklanki pestek uprażonych pestek dyni lub uprazonych orzechów włoskich
• 3 łyżki płatków drożdżowych,
• ¼ szklanki oliwy,
• 1 lyżeczka soku z cytryny,
• sól, pieprz wg uznania

Wszystkie składniki oprocz oleju zblendować, na końcu dodać olej, doprawić. Stosować jako sos
do makaronu, ryżu, kasz, pastę do kanapek, dodatek do zup. Przechowywać w lodówce, w słoiku.

Pesto z czosnku niedźwiedziego 3 (mój ulubiony):

• 200 g świeżych liści czosnku niedźwiedziego
• 75 g startego parmezanu,
• 20 g prażonych orzechów włoskich
• 125 ml oliwy z oliwek
• sól, pieprz

Zmiksować wszystko, ale oliwę dodawać na końcu miksowania, przełożyć do wyparzonych słoiczków, jeśli jest taka potrzeba – dolać do sloiczka oliwę tak aby zakryła zielona masę.

Kiszony czosnek niedźwiedzi:

• posiekane liście z ogonkami
• 2 łyżeczki soli kamiennej na litrowy słoik
• opcjonalnie: chrzan, koper, liść laurowy, ziele angielskie,
• woda

Czosnek niedźwiedzi siekamy, układamy w słoiku dość ciasno, jeśli chcemy – dodajemy przyprawy, zalewamy gorącą solanką jak ogórki 🙂
Niektórzy jako przyprawę dodają też ostrą paprykę 🙂

Suszony czosnek niedźwiedzi dość mocno traci na wartości i walorach, ale i tak warto to zrobić i zachować jego moc. Suszymy go krótko, do 40 stopni, przechowujemy w szczelnym pojemniku.

Czosnek mrożony, wcześniej posiekany jest znakomitą posypką do sałatek, ziemniaków, zupy, czego sobie po prostu „zachcemy” .

Smacznego!

Danuta Sobolewska, Irma Podolak, Justyna Makowska-Wąs. Allium ursinum: botanical, phytochemical and pharmacological overview. „Phytochemistry Reviews”. 14, 1, s. 81–97, 2015
Dietrich Frohne: Leksykon roślin leczniczych. Wrocław: MedPharm Polska, 2010, s. 52-53
Łukasz Łuczaj: Dzikie rośliny jadalne Polski. Krosno: Chemigrafia, 2004, s. 54-55
Marian Nowiński: Dzieje upraw i roślin leczniczych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1983, s. 195-196